Wykorzystanie literatury pięknej na lekcjach fizyki

Uczniowie nowoczesnych szkół powinni zdobywać nie tylko solidną wiedzę z zakresu nauk ścisłych oraz praktyczne umiejętności pracy z przyrządami i urządzeniami, ale także opuszczać szkołę jako osoby naprawdę kulturalne i wykształcone. Jednym z elementów kultury człowieka jest umiejętność posługiwania się językiem mówionym i pisanym. Poprawne pisanie, umiejętność jasnego i precyzyjnego wyrażania myśli – tego uczą głównie lekcje języka polskiego i literatury. Jednak nad kształtowaniem kultury języka ucznia powinni pracować nie tylko nauczyciele humanistyczni, ale także nauczyciele innych przedmiotów, w tym fizyki.

Nauczyciel fizyki powinien jak najczęściej wykorzystywać zainteresowanie uczniów literaturą popularnonaukową lub beletrystyczną o tematyce naukowej. Nawet krótkie fragmenty z powieści o fizyce w trakcie wprowadzania nowego materiału z jednej strony podnoszą zainteresowanie przedmiotem, z drugiej – zachęcają uczniów do samodzielnego sięgnięcia po wspomniane utwory literackie.

W wielu tematach fizyki można stosować zabiegi literackie, czyniąc wyjaśnienia bardziej interesującymi. Oto kilka przykładów:

1. Poglądy filozoficzne Epikura zostały przedstawione na początku I w. p.n.e. przez rzymskiego poetę Tytusa Lukrecjusza Karusa w słynnym poemacie „O naturze rzeczy”.

2. W opowiadaniu Serafimowicza „Wężowe bajoro” opisano taką scenę: „Wąż szybko pełzał w trawie. Gawryłka się pochylił, błyskawicznym ruchem schwytał znikającego węża i zaczął nim kręcić w powietrzu. Wąż desperacko próbował się zwinąć i ugryźć go w palec, lecz przez szybki ruch wirował wokół ręki wyprostowany jak kij.” Dlaczego wąż nie mógł się zwinąć i ugryźć Gawryłki?

3. W powieści radzieckiego pisarza Kostylewa „Iwan Groźny” jest taki fragment: „Drżącą ręką car Iwan odsunął zasłonę. Przestraszonymi oczami spojrzał w niebo. Jego twarz wykrzywił strach: na ciemnym niebie zawisł krzyżowy znak. Wyszedł na Czerwony Ganek, opierając się na lasce, by obserwować to dziwne zjawisko. Długo, w milczeniu, w osłupieniu patrzył na niebo usiane gwiazdami i ten krzyż, który tajemniczo się wyłaniał, aż w końcu, chwiejąc się z osłabienia... wyszeptał: ‘To znak mojej śmierci. Oto on!’” (klasa 11)

4. Do kogo należy aforyzm: „Jeśli zapytają cię, co jest bardziej pożyteczne – słońce czy księżyc – odpowiedz: ‘Księżyc, bo świeci nocą, gdy jest ciemno, a słońce świeci w dzień, gdy i tak jest jasno’”?

Zatem ucząc fizyki, należy opierać się na dotychczasowej wiedzy uczniów.